Durmuşyň eşretini duýmak, bagtyýar durmuşda ýaşamak üçin, ilki bilen, jan saglygynyň zerurdygy hemmä aýan hakykat. Diňe sagdyn adam dünýäniň ynsana eçilýän ajaýyplyklaryny doly derejede görüp, eşidip, duýup ýaşap bilýär. Ynsan balasy haçanda başy agyryp, baldyry syzlanda, bu baýlygyň gymmatyna has oňat düşünýär.

Saglyk jemgyýetçilik gymmatlygy bolmak bilen, döwletiň ösüşleriniň esasy kesgitleýjisi hökmünde häsiýetlendirilýär. Adamlaryň durmuşy gönüden-göni olaryň saglygy bilen baglanyşyklydyr. Saglyk barada alada edilmeýän ýekeje döwlet hem bolan däldir. Saglyk baradaky alada ömrüň baradaky aladadyr. Türkmençilikde salamlaşylanda hem, ilkinji nobatda, saglyk-amanlyk soraşylýar. Irden görşülende hem «Sag-aman ördüňizmi?» diýlip sowal berilýär.

Adamlaryň saglygy baradaky alada, jemgyýetde zenan maşgalalara, çagalara we gartaşan adamlara nähili garalýandygy bilen aýrylmaz baglanyşyklydyrAdamyň saglygy diňe bir onuň özüniň däl-de, ýurduň esasy gymmatlygy bolup durýar. Şonuň üçin ol hemmetaraplaýyn goralmaga degişlidir. Ine, şu ugurda bizde ynsan saglygyny gorap saklamak, ony berkitmek meselesine döwlet derejesinde üns berilýär Türkmen topragy — gudratly ýerlere, şypaly köllere, melhemli mekanlara baý ülke. Ýurdumyz tebigy mineral we şypa beriji palçyk çeşmeleriniň toplumyna, bag zolaklary bolan sagaldyş, keselleriň öňüni alyş ugurly edaralara, ygtyýarlandyrylan şypahana hyzmatlarynyň toplumyna eýedir. Türkmenistanda şypahana işiniň taryhy öz gözbaşyny ýüzýyllyklardan alyp gaýdýar.

Güýz paslynyň gelmegi bilen adam bedeninde ýiti respirator keselleriň ýüze çykmagyna getirýär. Dürli ýokanç keselleriň öňüni almak üçin her bir adam, ylaýta-da, çagalar şahsy we jemgyýetçilik arassaçylyk düzgünlerini doly we dogry berjaý etmelidirler. Ýygy-ýygydan elleriňizi sabynlap ýuwmaly, howpsuz aralygy saklamaly we agyz-burun örtüklerini dakynmaly. 

Ýiti respirator keseliň alamatlary asgyrmak, üsgürmek, bokurdagyň nemli bardasynyň gyzarmagy, burnuň dykylmagy, bedeniň gyzgynynyň ýokarlanmagy, kellagyry, endam-janyň agyryp üşütmegi we işdäniň kesilmegi bilen ýüze çykýar. Eger kimdir biri ýiti respirator ýokanç keseli bilen näsaglan bolsa, haýal etmän lukmana ýüz tutmaly we diňe maşgala lukmany tarapyndan bellenen bejergini kabul etmeli.

Maşgala lukmany bilen maslahatlaşyp, milli tagamymyz bolan gyzyl burç goşulan unaş içmeli. Gyzyl burçuň düzümindäki fitonsidler, peýdaly maddalar adam bedeniniň kesele garşy göreşijilik ukybyny ýokarlandyrmaga ýardam berýär. Unaş möwsümleýin keselleriň öňüni almakda we olary ýeňil geçirmekde hem örän peýdaly tagamdyr. Naharyň gapdalyndan sogandyr sarymsak iýmegi endik edinmeli. Bedeniň kesele garşy durnuklylygyny ýokarlandyrmak üçin Gahryman Arkadagymyzyň «Türkmenistanyň dermanlyk ösümlikleri» atly köp jiltli ylmy-ensiklopedik kitabynda bejerijilik häsiýetli aýratynlyklary beýan edilýän itburun, çopantelpek, buýan köki, käkilik oty, keýik oty, alyç ýaly dermanlyk ösümliklerden taýýarlanan melhem çaýlary içmeli.

Pasla görä ünsli geýinmeli we bu babatda çagalara-da gözegçilik etmeli. Her gün otaglary ýelejiretmeli, yzygiderli çygly arassalaýyş işlerini geçirmeli.

Ýiti respirator keseliň alamatlary ýüze çykanda, lukmana ýüz tutman, özbaşdak bejergi kabul etmek nädogrudyr. Maşgala ýa-da beýleki lukmanyň barlagyndan geçmän, kesel kesgitlemesini takyk anyklatman, derman serişdelerini özbaşdak peýdalanmak bolmaýar.

Derman serişdeleri, hususan-da, antibakterial serişdeleri ulanmakda, hökman kesel döredijiniň olara bolan duýgurlygyny anyklatmak zerurdyr. Elbetde, bu barlaglar ýurdumyzda hereket edýän ýörite barlaghanalarda geçirilýär. Onuň üçin siz hökman öz maşgala lukmanyňyza ýa-da degişli hünärmenlere ýüz tutup, diňe şolaryň bellän derman serişdelerini ulanmalysyňyz. Derman serişdelerini bilip-bilmezden, özbaşdak peýdalanmak adam bedenine düýpli zyýan ýetirip biler. Munuň özi bedeniň kesele garşy durnuklylygyny peseldýär.

Antibakterial derman serişdeleri içegedäki kadaly mikrobedenjikleriň, ýagny iýmit siňdiriş hadysasyna gatnaşýan we immun ulgamyny berkidýän kadaly mikroflorany dargadyp, düýpli zeper ýetirýär. Şoňa görä-de, diňe lukman tarapyndan bellenen derman serişdelerini talabalaýyk kabul ediň, öz saglygyňyza paýhasly çemeleşmegi talap edýär.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ilatyň saglygyny berkitmek we keselleriň öňüni almak ulgamynda şypahana kömegi ileri tutulýan ugurlaryň biri hasaplanýar. Adamyň durmuşdaky işjeň ornuna we döredijilikli tagallalaryna saglyk ýaly güýç berýän baýlyk ýok. Halkymyzyň sagdyn we abadan durmuşda ýaşamak üçin uly tagallalary edýän Gahryman Arkadagymyzyň hem-de Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak bolsun, il-ýurt bähbitli beýik işleri mundan beýläk-de rowaçlyklara beslensin! 

Nurmuhammet GOÇMYRADOW,
Myrat Garryýew adyndaky Türkmenistanyň Döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň Ýokanç keseller kafedrasynyň assitenti.