Türkmenistanyň Prezidenti
Gurbanguly BERDIMUHAMEDOW:

— Häzirki wagtda halkara ulag ýollarynyň strategik taýdan ähmiýetli çatrygynda ýerleşen ýurdumyzyň ulag-üstaşyr kuwwatyny has doly durmuşa geçirmek üçin giň mümkinçilikler döredilýär. Biziň ýurdumyz Beýik Ýüpek ýolunyň möhüm bölegi bolmagynda galýar hem-de häzirki döwürde onuň innowasion taýdan ösdürilmeginde esasy orun tutýar.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistan ynamly ädimler bilen öňe barýar we dünýäniň ösen döwletleriniň hatarynda öz eýeleýän ornuny berkidýär. Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň öňden görüjilikli syýasatynyň saýasynda ähli ugurlarda üstünlik gazanylýar. Çalt depginler bilen ösýän wajyp pudaklaryň biri hem,ýol ulag aragatnaşygydyr. Ulag aragatnaşyk ulgamyny ösdürmek raýatlaryň abadan durmuşyny kepillendirmek maksady bilen hormatly Prezidentimiziň tagalallary bilen Türkmenistanyň ähli ugurlarynda awtomobil ýollary gurulýar. Täze gurulýan awtomobil ýollary adam we halk baradaky aladanyň aýdyň nyşanydyr.

Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň köpugurly, örän oýlanyşykly daşary syýasatyna dünýäde yzygiderli ösüşiň möhüm we aýrylmaz ugry hökmünde garalýar. Ýurdumyzyň hemişelik oňyn bitaraplyk hukuk derejesine bolsa Merkezi Aziýada we onuň çäklerinden daşarda netijeli döwletara gatnaşyklaryny ýola goýmagyň, sebitde hakyky dostluga, özara düşünişmäge we hoşniýetli goňşuçylyga mahsus ýagdaýy döretmegiň netijeli usuly diýlip hasaplanýar. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň nygtaýşy ýaly, häzirki wagtda halkara ulag ýollarynyň strategik taýdan ähmiýetli çatrygynda ýerleşen ýurdumyzyň ulag-üstaşyr kuwwatyny has doly durmuşa geçirmek üçin giň mümkinçilikler döredilýär. Türkmenistan Beýik Ýüpek ýolunyň möhüm bölegi bolmagynda galýar hem-de häzirki döwürde onuň innowasion taýdan ösdürilmeginde esasy orun tutýar.

Beýik Ýüpek ýolunyň gaýtadan dikeldilmegi sebitiň ýurtlarynyň ykdysadyýetiniň ösüşini täze derejä götermäge, halklaryň hal-ýagdaýyny gowulandyrmaga, progresiň gazananlaryny ulanmaga mümkinçilik berýär. Halkymyzyň taryhy-medeni mirasy hasaplanýan bu gadymy ýoluň dikeldilmeginiň berkarar döwletimiziň halkara söwda aragatnaşygyny ösdürmekde, goňşy döwletler bilen hyzmatdaşlyk we dost-doganlyk gatnaşyklaryny giňeltmekde, ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny pugtalandyrmakda ähmiýeti uludyr.

Türkmenistanyň iň döwrebap ulag-üstaşyr logistik düzümini hem-de aragatnaşyk we telekommunikasiýalar ulgamyny çalt kemala getirmek babatda, Beýik Ýüpek ýoluny gaýtadan dikeltmek boýunça soňky ýyllarda ädýän ädimleri diňe bir milli ykdysadyýetimiziň ösüşine däl, eýsem, sebit we hatda bütindünýä ösüşine kuwwatly itergi berdi. Hormatly Prezidentimiziň bu ugurda durmuşa geçirýän işleri özüniň mynasyp miwesini berýär. Ýurdumyzda amala aşyrylýan işler Bitaraplygyň umumy kabul edilen ýörelgelerine gabat gelýär. Munuň hem düýp sebäbi Bitarap ýurdumyzda gurulýan ähli desgalaryň, şonuň bilen birlikde-de döwrebap ýol gurluşygynyň hünärmenlerine bildirilýän esasy talap işleriň ýokary hilli ýerine ýetirilmegi bilen baglanyşyklydyr. Çünki durnukly ösüşe we parahatçylyga alyp barýan berk binýatly täze ýollar, köprüler, geçelgeler, nesip bolsa, uzak ýyllaryň dowamynda halkymyza hyzmat eder. 2021-nji ýyla «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» diýlip at berilmegi hem munuň bilen gönüden göni baglanyşyklydyr.

Milli Liderimiziň adyl başlangyçlary esasynda döwrebap, dünýä hil ülňülerine kybap guruljak awtomobil ýolunyň gurluşygyny 2019-2023-nji ýyllar aralygynda üç tapgyrda amala aşyrmak meýilleşdirilýär. Taslamany birinji tapgyrda Aşgabat — Tejen bölegininiň gurluşygy tamamlaýjy tapgyrda alnyp barylýar, ikinji tapgyrda Tejen — Mary bölegini 2022-nji ýylyň dekabr aýynda, üçünji tapgyrda Mary — Türkmenabat bölegini 2023-nji ýylyň dekabr aýynda ulanmaga doly taýýar edip tabşyrmak boýunça degişli pudagyň ýolbaşçylary tarapyndan teklip edilýär. Bu gurluşyk dünýäde ulag ulgamynda ählumumy wezipeleri çözmek üçin tagallalary birleşdirmegiň zerurdygyna ähmiýet berýän, ulag diplomatiýasyny üstünlikli ösdürýän Türkmenistanyň ykdysady kuwwatynyň kepilnamasydyr. Diýarymyzyň Ahal we Mary welaýatlarynyň çäginden geçip, Lebap welaýaty bilen baglanyşdyrjak bu ýol uzak aralygy islendik awtoulagda ýokary tizlikde geçmäge mümkinçilik döreder. Netijede, ýolagçylaryň we
ýükleriň öz wagtynda  barmagyny üpjün eder.

Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, bu taslama türkmen ykdysadyýeti hem-de halkara gatnaşyklar üçin örän ähmiýetlidir we onuň durmuşa geçirilmegini berk gözegçilikde saklamak zerurdyr. Hut şunuň üçin hem durmuş-ykdysady taýdan ösüşiň milli maksatnamalaryny amala aşyrmaga, şol sanda ýurdumyzyň döwrebap senagat we ulag düzümlerini kemala getirmäge türkmen telekeçileri işjeň gatnaşdyrylýar. Bitarap ýurdumyzyň çäginde gurulýan halkara awtoulag ýollary Ýewropanyň we Aziýanyň ýurtlaryny we sebitlerini birleşdirýän üstaşyr ýollary ösdürmek üçin oňaýly we ykdysady taýdan bähbitli çözgütleriň biri bolup çykyş edýär. Ýollaryň giň möçberli gurluşygy welaýatlarymyzyň ählisinde täze iş orunlaryny döretmäge, welaýatlaryň arasyndaky aragatnaşygy gowulandyrmaga, Türkmenistanyň çäginden geçýän üstaşyr daşary ýurt awtoulag gatnawlarynyň möçberlerini artdyrmaga, hereket howpsuzlygyny ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär.

Ýoluň ugrunda ýokary dünýä ölçeglerine laýyklykda wideogözegçilik ulgamlary we beýleki ýörüte enjamlar bilen üpjün edilen tehniki merkezleriniň birnäçesi, ýol gözegçilik gullugynyň nokatlary, awtoulaglara tehniki hyzmat nokatlary, hyzmatlar gulluklary bolar. Ýoluň iki tarapynda bellenilen ýerlerde dükanlar, myhmanhanalar we kafeler, ýapyk we açyk awtoduralgalar, ýangyç guýýan beketler, beýleki degişli binalar ýerleşer. Ýoluň ugrunda heläkçilikli ýasgdaýlar üçin aragatnaşyk nokatlary oturdylar, şeýle hem sürüjiler şol wagtyň özünde howanyň ýagdaýy barada maglumat alyp bilerler.

Telekeçilik ýüklerini daşaýan ulaglara gözegçilik gözegçilik ulgamlary belenltigi ölçeýän ýörüte enjamlar, ulaglaryň okuna düşýän agramy awtomatik usulda ölçeýän enjamlar işlediler. Ýol hereketiniň howpsuzlygyny üpjün etmek maksady bilen türkmen hünärmenleri bu ulgamdaky öňdebaryjy dünýä usullaryny öwrenýarlar. Ýol-ulag hadysalaryny we olaryň agyr netijelerini azaltmaga niýetlenen Vision Zero programmasy şolaryň biridir. Ýokary tizlikli awtomobil ýoly logistik hyzmatlaryň hilini ýokarlandyrmaga, halkara üstaşyr-ulag düzümlerini giňeltmäge we daşary söwda dolanşygyny artdyrmaga ýardam eder.

Multimodal ulag geçelgeleri Merkezi we Günorta Aziýa, Hazar we Gara deňiz ýakalaryny, Ortaýer deňzi sebitlerini öz içine alýan giň geoykdysady çäklerde hyzmatdaşlygyň pugtalandyrylmagyna ýardam     berýär. Häzirki wagtda Türkmenistan hem giňden ulanylmaga berilýän täsin ýol gurluşlary - demir ýol we awtoulag halkara toruň “altyn baglanyşygy” bolmak üçin döredilen köprüler ulag ulgamlary arkaly, täze infrastruktura desgalary gurulýar. Türkmenistanyň hökümeti tarapyndan 18 döwlete, ýagny Owganystan, Azerbaýjan, Gruziýa, Türkiýe, Eýran, Täjigistan, Özbegistan, Gazagystan, Päkistan, Belarus, Russiýa, Gyrgyzystan, Ermenistan, Ukraina, Latwiýa, Ruminiýa, Sloweniýa we Bahreýn ýaly ýurtlaryň Awtomobil ulgamlarynyň arasyndaky hyzmatdaşlygy hakynda hem ylalaşyklar gazanyldy. Şeýle hem awtoulag boýunça ýurdumyz ýedi sany halkara konwensiýalaryň we ylalaşyklaryň agzalyklaryna saýlanandygyny belläp bileris. Häzirki wagtda halkara gatnaşyklaryny hem-de döwletara hyzmatdaşlygyny ösdürmegiň esasy guraly hökmünde transmilli ulag geçelgelerini döretmeklige has uly ähmiýet berilýär. Döwletimiziň geografik taýdan amatly ýerde ýerleşendigi nazara alnyp, multimodal gatnawlaryň netijeliligini üpjün edýän iri ulag-logistiki merkezleri döredilip, ýurdumyz halkara ulag kommunikasiýasyna işjeň goşulýar.            

Ýol-ulag düzümleri döwrebaplaşdyrylyp, ulag görnüşleriniň her biriniň artykmaçlyklaryndan ýerlikli peýdalanmaga mümkinçilik berýän sazlaşykly ulgam kemala gelýär. Halkara ulag geçelgelerini ösdürmek Türkmenistanyň daşary hem-de içeri syýasatlaryna laýyk gelýär. Türkmenistan hemişelik Bitaraplyk syýasatyna we ykdysady taýdan durnukly ösüş tejribesine daýanyp, dünýä ýurtlary bilen özara bähbitli, deňhukukly we hoşniýetli hyzmatdaşlygy barha ösdürýär. Hormatly Prezidentimiziň işjeň parahatçylyksöýüjilikli başlangyçlary esasynda, Merkezi Aziýanyň, Ýewropanyň, şeýle hem dünýäniň beýleki ýurtlary bilen özara bähbitli strategik gatnaşyklar barha ilerleýär. Mundan başga-da, Türkmenistan Ýewropa, Aziýa — Ýuwaş ummany we Günorta Aziýa sebitleriniň söwda-ykdysady ulgamlarynyň özara gatnaşyklarynyň transkontinental ykdysady köprüsiniň wezipesini ynamly ýerine ýetirýär. Şeýle gatnaşyklar ýurdumyzyň durnukly ykdysady we durmuş taýdan ösüşine uly goşant goşýar. Hormatly Prezidentimiziň yzygiderli tagallalary esasynda ulag ulgamynyň ösdürilmegi hem-de bu ugurda halkara hyzmatdaşlygyň ýaýbaňlanmagy ýurdumyzyň ösüşleriniň ygtybarly kepili bolup durýar. Türkmenistan Ýewraziýa giňişliginde strategik durnuklylygyň möhüm merkezi hökmünde tanalmak bilen, gyzyklanma bildirýän ýurtlaryň ählisi üçin ygtybarly hyzmatdaş hem-de şol bir wagtyň özünde yklymara ähmiýetli ulag-üstaşyr merkezi hökmünde wajyp orny eýeleýär. Şu nukdaýnazardan, ýurdumyzyň çäginde we ondan daşarda dostluk ýollarynyň gurulmagy Türkmenistanyň multimodal logistika ulgamynyň ösüşiniň möhüm tapgyryny alamatlandyrýar.

Türkmenistanyň Konstitusiýasyna laýyklykda ykdysadyýetimizi döwlete dahylsyz bazar görnüşine geçirmek bilen baglanyşykly senagat, ulag we aragatnaşyk toplumynda düýpli özgertmeler geçirildi. Ykdysadyýetimiziň hereketlendiriji güýji bolup hyzmat edýän halkara derejesindäki milli ulag ulgamynda işlejek hünärmenler ýükleri daşamaga we adamlary gatnatmaga bolan islegleri kanagatlandyrmak, olaryň howpsuzlygyny üpjün etmek, inwestision ösüşleriň we innowasion tehnologiýalaryň hasabyna ulag kärhanalaryny maliýe we maddy üpjünçilik taýdan gurplandyrmak, içerki we daşarky bazar gatnaşyklarynda we hyzmatdaşlygynda bäsdeşlik ukybyny ýokarlandyrmak ýaly meselelere hötde gelmegi başarmalydyrlar. Ýolagçylaryň we ýükleriň gatnawy ýurduň bütewi ulag ulgamyny emele getirýän özara ykjam baglanyşykdaky ulaglaryň dürli görnüşleri arkaly amala aşyrylýar.

Bedew batly Diýarymyzy giň gerimli ýol gurluşyklaryň, ösüşleriň mekanyna öwren Gahryman Arkadagymyza döredip berýän şertleri üçin köp sagbolsun aýdýarys. Hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak, ähli döwletli işleri rowaç bolsun!

Möwlam HAÝTGULYÝEW,
Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň «Türkmenawtoulaglary» agentliginiň   “Lebapawtoulag” önümçilik birleşiginiň hünärmeni.