Gahryman Arkadagymyzyň başyny başlan, Arkadagly Gahryman Serdarymyz tarapyndan yzygiderli durmuşa geçirilýän  «Saglyk» Döwlet maksatnamasy we beýleki ugurdaş maksatnamalardyr taslamalar yzygiderli amala aşyrylyp, degişli düzümiň maddy-enjamlaýyn binýady döwrebaplaşdyrylýar. Diýarymyzyň çar künjeginde ýokary halkara ölçegleriň ähli talaplaryna laýyk gelýän saglygy goraýyş, bejeriş-şypahana, sport düzümleriniň desgalary guruldy we gurluşyklary dowam edýär. Täze Arkadag şäherinde bolsa innowasion lukmançylyk klasteri kemala gelýär.

Her ýylyň 10-njy oktýabrynda ýurdumyzda Saglygy goraýyş we derman senagaty işgärleriniň güni giňden bellenilýär. Hünär baýramy mynasybetli halkara serginiň we ylmy-amaly maslahatyň geçirilmegi, täze saglygy goraýyş desgalarynyň açylyp ulanmaga berilmegi indi asylly däbe öwrüldi. Lukman Arkadagymyzyň «Türkmenistanyň dermanlyk ösümlikleri» atly köp jiltli ylmy-ensiklopedik kitabynyň XVII jildiniň çapdan çykmagy halkymyza ajaýyp sowgat boldy. Täze saglygy goraýyş desgalary bejerijilik, sagaldyş-dikeldiş ähmiýeti boýunça ilat arasynda uly gyzyklanma eýe bolýar.

Häzirki zaman lukmançylygy we dermanlyk serişdeleriň önümçiliginiň tehnologiýasy, biotehnologiýa, molekulýar biologiýa, ekologiýa we genetika ýaly mowzuklar bar. Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Tehnologiýalar merkezi we ugurdaş ýokary okuw mekdepleri bilen bilelikde zerur işler alnyp barylýar.

Ýiti respirator keselleri pasyl çalşanda, güýz-gyş aýlary has-da köpelýär hem-de köpçülikleýin ýaýraýar. Bu has hem çagalaryň arasynda ýygy duş gelýär. Ýiti respirator keselleriniň çagalarda ýygy-ýygydan gaýtalanmagy bogazyň, bronhlaryň we öýkeniň dowamly kesellerine öwrülmegine, bronhial demgysma, tonzillitler, adenoitler, bronhitler, öýken sowuklamasy ýaly gaýraüzülmelere getirip biler. Mundan başga-da, ýiti respirator keselleriň gaýtalanmagy çagalarda bedeniň dürli dermanlara bolan duýujylygyny ýokarlandyrýar we allergiýa bilen bagly keselleriň döreme howpuny artdyrýar.

Keseli dörediji wiruslar asgyranyňda ýa-da üsgüreniňde, ýüzbe-ýüz durup gepleşilende näsagdan sagdyn adama geçip, ýokary dem alyş agzalarynyň nemli bardasynyň dokumalarynda köpelýär. Ýiti respirator wirusly keselde wirus ýokuşandan soň, keseliň ilkinji alamatlaryna çenli döwür örän gysga bolup, birnäçe sagatdan 1-1,5 güne çenli dowam edýär. Kesel ýiti başlanýar. Beden gyzgynynyň ýokarlanmagy bolup geçýär, üşütme peýda bolýar. Kellede, bogunlarda, el-aýaklarda güýçli agyry peýda bolýar. Gözi ýaşarýar, burnundan suw akýar. Seýrek ýagdaýlarda ýüregi bulanýar, işdäsi kesilýär, içi bozulýar.

Çagalar ýiti respirator keselleri bilen kesellän wagtynda hökmany suratda maşgala lukmanyny çagyrmaly we çaganyň keseliniň agyrlyk derejesini kesgitlemeli hem-de bejer­gini öý şertindemi ýa-da hassahanadamy, ni­rede dowam etmelidigini anyklamaly. Eger öý şertlerinde bejergi almaly bolsa onda mümkin boldugyça, köp ýyly suwuklyklary içirmeli. Eger çaga ene süýdi bilen iýmitlendirilýän bolsa, onda ony adatdakydan ýygy iýmitlendirmeli. Ýyly suwuklyklar çaganyň bogazyny ýumşadýar we agyryny aýýar. Sowuklan wagty çagany adatdakydan ýygy naharlamaly. Oňa witaminlere baý bolan iýmitlerden köp bermeli. Çaganyň burnuny ýygy-ýygydan arassalap durmaly. Ony ýyly geýindirmeli, emma çendenaşa dolamaly däl. Eger maşgalada sowuklamaly adam bar bolsa, onda agyz-burnuny ýapmak üçin örtükleri ulanmaly we çagany ondan daşda saklamaly.

Ýiti respirator keselleriniň öňüni almakda arassaçylyk kadalaryny dogry ýerine ýetirmek maslahat berilýär. Elleriňizi ýygy-ýygydan sabynlap ýuwmaly. Öý we iş otaglaryny wagtal-wagtal ýelejiredip, penjireleri açyp, howasyny çalyşmaly. Mebelleri, düşemeleri çygly esgi bilen ýygy-ýygydan süpürmeli.

Çagalarda sowuklama ýa-da ýiti respirator wirus ýokançlaryň öňüniň alnyşy barada şu maslahatlar berjaý edilmeli:

• alty aýy dolmadyk çagalary diňe ene süýdi bilen iýmitlendirmeli, ene süýdi bilen iýmitlendirmegi 2 ýaşa çenli dowam etmeli, daşyndan goşmaça naharlary bermeli;
• çagalary dürli-dümen witaminlere baý bolan iýmitler bilen naharlamaly, öňüni alyş sanjymlaryny wagtly-wagtynda almaly;
• çagany wagtly-wagtynda suwa düşürmeli we arassa saklamaly;
• çaga bolýan otaglary ýelejiredip durmaly we onuň bilen günde daşarda gezelenç etmeli.

Çagalaryň saglygy ene-atalara bagly, sagdyn nesli kemala getirmek her birimiziň borjumyzdyr.

Halkynyň saglygyny hemme zatdan ileri tutýan Gahryman Arkadagymyzyň hem-de Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak bolsun! Berkarar Watanymyzy ösüşiň täze belentliklerine ýetirjek beýik başlangyçlary has-da rowaç alsyn!

Zöhre ÇARYÝEWA,
Myrat Garryýew adyndaky Türkmenistanyň Döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň Ýokanç çaga keseller kafedrasynyň assitenti.