Ýaňy-ýakynrda Türkmenistan Watanymyz öz Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllygyny uly dabara bilen belläp geçdi. Taryhüçin 30 ýyl gysga wagt, emma Türkmenistan, Milletiň lideri, hormatlanýan Gurbanguly Berdimuhamedowyň paýhasly we uzakdan görýän ýolbaşçylygynda durmuşyň ähli ugurlarynda görlüp-eşidilmedik belentliklere ýetip, hakyky merjen  ýurdyna öwürildi. Türkmenistan iň baý ýurtlaryň biri bolup, ägirt uly tebigy we howa potensialyna, ykdysady we iň esasysy adam kapitalyna eýe bolup. Özboluşly tebigy ýerlere baý türkmen topragy ähli möwsümlerde owadan we ajaýyp. Türkmenistan "gök ýangyç"  (tebigi gaz) ätiýaçlyklary boýunça dünýäde 4-nji ýerde durýar.

Deňi-taýy bolmadyk gurluşyk işleri Türkmenistany häzirki zaman, ýokary ösen sebite öwürdi. Senagat önümçiliginiň ösüşi, nebitgaz pudagy, oba hojalygy, ulag we aragatnaşyk we ýurdumyzyň hakyky garaşsyzlygyny we gülläp ösmegini üpjün edýän beýleki pudaklary öz içine alýan ýokary depginde dowam edýär. Bu nukdaýnazardan, Türkmenistan, adaty önümçilikler bilen bir hatarda, innowasiýa ösüş ýoluna ygrarly bolup, dördünji tehnologiki tertip üçin häsiýetli täze pudaklary emele getirýär we ösdürýär. Şeýlelikde, häzirki wagtda Türkmenistan akylly telewizorlaryň, awtomatlaşdyrmagyň, yşyklandyryş enjamlarynyň, LED lampalaryň, elektrik hasaplaýjy enjamlaryň, interaktiw panelleriň, elektron tor enjamlarynyň, kompýuterleriň önümçiligini ýola goýdy. Bu özgerişlerde bilim pudagy uly rol oýnaýar. Türkmenistanyň prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň 2021-nji ýylyň 1-nji sentýabrynda talyplar we talyplar bilen duşuşygynda eden taryhy çykyşynda bellenip geçilişi ýaly: “Dünýädäki maliýe we ykdysady çökgünlige garamazdan, diwersifikasiýa arkaly ýurdumyzyň ykdysadyýetini ösdürýäris. Bäsdeşlik ukybyna ýetmek we ykdysady ösüşiň ýokary depginlerini üpjün etmek üçin möhüm şert hökmünde sanly tehnologiýalary ornaşdyrýarys. Bu ugurda ýaş hünärmenleriň taýýarlanmagyna uly ähmiýet berýäris. Sebäbi innowasiýalar, häzirki zaman ylym, nanotehnologiýa, sanly ulgamlar adamzat jemgyýetini öňe sürýär "

2017-nji ýylda Türkmenistanyň Prezidenti 2021-2024-nji ýyllarda daşary ýurt dillerini okatmagyň üznüksiz, yzygiderli we biri-biri bilen baglanyşykly ulgamyny döretmek meýilleşdirilýän daşary ýurt dillerini okatmagy gowulandyrmak konsepsiýasyny tassyklaýan karara gol çekdi.

Türkmenistanyň Prezidentiniň belleýşi ýaly, okuw prosesinde ösen kompýuterleriň, internet tehnologiýalarynyň we multimediýanyň ornaşdyrylmagy daşary ýurt dillerini, şol sanda uzak aralykda okatmakda uly mümkinçilikleri açýar. Bularyň hemmesi täze okatmagyň usullaryny ösdürmegi, ýokary hünärli mugallymlary taýýarlamagy talap edýär.

Elbetde Türkmenistanyň Bilim syýasatyna laýyklykda  2021-njy ýylda Bilim Kanunyň rejelenen görnüşinde  5-nji maddasynda bellenilşi  ýaly “türkmen dili döwlet dili hökmünde eýeçiliginiň görnüşine garamazdan, Türkmenistanyň bilim edaralarynyň ähli kysymlarynda okatmagyň we terbiýelemegiň esasy dilidir.”

Edil şol bir wagta “Döwlet barha ösýän ählumumy durmuş, ekologik we ykdysady özara baglanyşygy göz öňünde tutup, BMG-niň resmi iş dillerini hem goşmak bilen, eýeçiliginiň görnüşine garamazdan, bilim edaralarynyňähli kysymlarynda Türkmenistanyň raýatlarynyň daşary ýurt dillerini öwrenmegine ýardam edýär. Bilim maksatnamalarynyň maksadyndan we okuw işiniň aýratynlygyndan ugur alnyp, bu bilim edaralarynda okatmagyň esasy dili hökmünde daşary ýurt dili (dilleri) ulanylyp bilner. “ diýip hem bellenilýär  

Bu babatda  UNESKO-nyň teklipleri hem aýratyn ähmiýete eýe:

1. UNESKO talyplaryň we mugallymlaryň bilimlerine we tejribelerine esaslanyp ýokary hilli bilim almagyň serişdesi hökmünde ene dilinde okatmagy goldaýar;

2. UNESKO sosial we jyns taýdan deňligi ösdürmegiň serişdesi we dil taýdan dürli jemgyýetleriň esasy elementi hökmünde bilimiň ähli derejelerindäki ähli dillerde iki dilli we / ýa-da köp dilli bilimi goldaýar; we

3. UNESKO, ilatyň dürli toparlarynyň arasynda düşünişmegi ösdürmek we esasy hukuklara hormat goýulmagyny üpjün etmek maksady bilen dili medeniýetara bilimiň möhüm bölegi hökmünde ösdürýär.

50-nji ýyllaryň ahyrynda başlanan kompýuter tehnologiýalarynyň goldawy bilen bilimiň ösüşinde ilkinji döwür. we 60-70-nji ýyllara çenli dowam edýär. XX asyr we adatça özüni alyp baryş häsiýeti diýlip atlandyrylýan, şol döwürde meşhur bolan özüni alyp baryş teoriýasyna esaslanýar (bihewioristik). Şol döwürde döredilen kompýuter maşklary, gaýtalamak arkaly okuwçylaryň başarnyklaryny (grammatika, ýazuw) öwretdi. Kompýuter programmalaryny gurmagyň esasy ýörelgesi "buraw we tejribe" boldy. Kompýuter,  mugallymyň wezipelerini diňe bölekleýin ýerine ýetirýärdi, okuwçylara diňe okuw materiallaryny berýän enjam hökmünde kabul edildi.

Şeýle-de bolsa, eýýäm 70-nji ýyllaryň ahyrynda - 80-nji ýyllaryň başynda. mugallymçylykda kompýuterleri ulanmaga özüni alyp baryş çemeleşmesi köp sebäplere görä meşhurlygyny ýitirdi. Birinjiden, dil öwrenmäge bolan bu çemeleşme nazaryýet we amaly derejede inkär edildi. Ikinjiden, şahsy kompýuterleriň peýda bolmagy täze mümkinçilikleriň köpüsini açdy. Bu, 80-nji ýyllarda okatmakda meşhur bolan aragatnaşyk teoriýasyna esaslanýan täze aragatnaşyk döwrüniň başlangyjydy. Täze usuly goldaýanlar, maşk we okuw maksatly dilde aragatnaşyk gurmak üçin mümkinçilik döretmeýär diýip hasaplaýarlar. Kompýuter tehnologiýasyny ulanmaga kommunikatiw çemeleşmegiň esasy ýörelgeleri boldy

Täze usuly goldaýanlar, maşk we okuw maksatly dilde aragatnaşyk gurmak üçin mümkinçilik döretmeýär diýip hasaplaýarlar.

Kompýuter tehnologiýasyny ulanmaga kommunikatiw çemeleşmegiň esasy ýörelgeleri:

• Gram grammatikany aç-açan öwretmek;
• 0kuwçylaryň taýýar sözleriň ulanylmagyna däl-de, öz sözlemleriniň we tekstleriniň döredilmegine ünsi çekmek;
• adaty baha beriş ulgamynyň deregine  (dogry / nädogry), birnäçe jogap mümkinçiligi bolmaly;
• okatmak prosesinde okadylýan dili has kp ulanmak
• talyp-kompyuter, talyp-talyp aragatnaşygy ýola goýmak.

Bu babatda daşary yurt dillerini öwretmede häzirki zaman tehnologiýlary ýagny gajetlere ulanmaklygy has ýerlikli we netijeli bolup durýar.

Dilleri öwrenmek (daşary ýurt we ene dilleri), köp sanly tekst we grafiki maglumatlary talap edýän gaty çylşyrymly proses bolup, oňa giriş adaty okuw usullarynyň çäginde çäklendirilen. Dil öwreniş enjamy elmydama elýeterli özboluşly kitaphanadyr. Dil öwrenilende aýrylmaz bir zat kitap okaýjy ýa-da elektron kitap bolar, bu enjam bilen diňe bir eserleri okamak bilen çäklenmän, bellikler alyp, diňläp we ses ýazgylaryny döredip bilersiňiz. Terjime enjamlary, sizi gyzyklandyrýan islendik dilden islendik çylşyrymly tekstler üçin onlaýn terjime hyzmatyny hödürlär.

Şeýlelik bilen, kompýuter tehnologiýasyny ulanmak bilen öwrenmek, ýokary netijelilik bilen häsiýetlendirilýän gaty tolgundyryjy prosesdir. Daşary ýurt dillerini özleşdirip bolýan gadjetler we programmalar iň giň ýaýranlaryň biri ol hem  LUX gajetidir. LUX iň oňat lingwistik önümleri öz içine alýar. Bular Oksford akademiki iňlis sözlüginde gürleýän dil mugallymlaryny taýýarlamak programmalary, söz kitaplary (iňlis, ispan, fransuz, polýak, italýan, portugal, nemes) we gutudan çykmaga taýyn beýleki köp sanly gural. Dil mugallymlaryny taýýarlamak maksatnamasynyň esasy aýratynlyklary: bular hakyky durmuşda aragatnaşyk saklaýan 8 dilde interaktiw okuw kitaplary, gysga wagtda daşary ýurt dillerini öwrenip bolýar.

Dil mugallymy ulgamy sözüň ýa-da söz düzüminiň ýazylyşyny, degişli suratyň we terjimäniň özüni görkezýär, şeýle hem söz ýa-da söz düzümini sesli aýdýar. Ondan soň bir söz ýa-da söz düzümini göni terjimeçä aýdyp bilersiňiz, ulgam siziň aýdyşyňyza baha berer we deňeşdirmek üçin dogry wersiýany berer. Şeýlelik bilen, öz aýdyşyňyzy we diňleýiş düşünjäňizi gowulaşdyryp bilersiňiz. Programma 4 bölümi öz içine alýar: Elipbiý sözleri söz düzümleri gepleşikleri. Gepleşik sözlügi, saýlanan dil jübütine baglylykda iki tarapa terjime edilýär we 1,200,000-den gowrak söz we söz düzümleriniň maglumatlar binýadyny öz içine alýar. Transkripsiýa, mysallar, söz bölekleri we ş.m. bilen giňeldilen söz ýazgylary.

Akylly ruçka Neo Smart Pen N2 diňe bir golýazma belliklerini sanlaşdyrmak bilen çäklenmän, golýazmany elektron tekste ýazyp bilýän ruçkadyr we tanamak göterimi gaty ýokary we adam tanamak göterimi bilen deňeşdirilip bilner, bu aýratyn gowy zat Rus dilini goldaýar.

Mundan başga-da, Neo SmartPen N2 ses ýazgylaryny ýazmagyň üstünde edip biler, iş ýüzünde leksiýany golýazma arkaly ýazga almak üçin ulanylyp bilner. Soňra gyzyklanmanyň bir bölegini saýlap, mugallymyň ýa-da özüňiziň şol pursatda aýdanlaryny eşidip bilersiňiz.

LaLaLa - bir wagtda tekst terjimesi üçin nauşnik. Daşardan LaLaLa atly enjam, biri-birine düşünmeýän adamlaryň arasyndaky dil päsgelçiligini ýok etmäge mümkinçilik berýän enjamdan has eşidiş enjamyna meňzeýär.

LaLaLa - ony jübi telefonlary üçin bluetooth nauşniklerine meňzeýän, aurikanyň üstünden sokup, gulaga salmaly. Aslynda, bu enjam şu. Şeýle hem simsiz aragatnaşyk interfeýsleri arkaly smartfona birigip bilýär, emma bu integrasiýanyň esasy maksady onlaýn dil maglumatlar bazasyna girmekdir.

“LaLaLa” enjamy adamlaryň gürleýşini ele almak we smartfona sanly görnüşde ibermek üçin gurlan mikrofony ulanýar. Şol ýerde bu tekst awtomatiki usulda şifrlenýär we terjime edilýär. Netijede, bir-iki sekundyň içinde adam terjime edilen sözlemleri LaLaLa nauşnikine alýar.

“LaLaLa” dürli halklaryň wekilleriniň arasyndaky dil päsgelçiligini düýbünden ýok etmäge mümkinçilik berýär, elbetde, ikisi hem meňzeş enjamlary ulanýan bolsa.

Gadjetler halas bolmaga howlukýarlar - iňlis sözlerini öwrenmek üçin ýörite programmalar.

Döwrebap telefonda ýa-da ykjam kompýuterde birnäçe gyzykly programmany işe girizmek ýeterlikdir we derrew daşary ýurt dilini öwrenmek bilen baglanyşykly käbir adaty hereketleri ep-esli aňsatlaşdyrmaga mümkinçilik alarsyňyz. Häzirki zaman tehnologiýalarynyň häzirki wagtda berýän artykmaçlyklaryndan peýdalanmazlyk günädir.

BX dilini öwrenmek, orfografiki we daşary ýurt sözleriniň aýdylyşyny öwrenmek üçin programma. Sözleri ýatda saklamak, size berlen meseleleriň jogaplary wagtynda emele gelýän statistikanyň toplanmagyna esaslanýar. Her bir dogry ýerine ýetirilen iş üçin belli bir mukdarda bal alarsyňyz. Her ýalňyşlyk üçin ballar aýrylýar. Her indiki maşkda iň pes bal we belli bir mukdarda täze meseleler bilen meseleler hökman agdyklyk eder. Belli bir mukdarda bal ýygnananda, mesele öwrenilen hasaplanýar.

Şeýle hem, programma, sorag-jogap re iniminde we diktasiýa re iniminde daşary ýurt sözleriniň ýazylyşyny ýatda saklamaga mümkinçilik berýär. Programma Abbi Lingvo ýaly meşhur sözlükden sözleri eşitmek üçin dürli ses bazalaryna birikdirilip bilner. Şeýle hem, programma, tekstiň ýygylyk derňewini esas hökmünde ulanyp, el bilen ýa-da awtomatiki ýerine ýetirip boljak meseleler bilen täze sözlükleri özbaşdak düzmäge mümkinçilik berýär. Islendik tekst redaktoryny ulanyp döredilenlere sözlükleri birikdirip bolýar. Programma 14 dilde sözlükler eýýäm guruldy.

English Grammar Test

Programmada iňlis diliniň grammatikasynyň hemmesini diýen ýaly öz içine alýan 20 tabşyryk bilen 60-dan gowrak synag bar. Her sorag aýratyn grammatiki mowzuga bagyşlanýar. Bir synagdan geçensoň, bilimiňizi grammatikanyň birnäçe bölüminde birbada synap bilersiňiz we gowşak taraplary kesgitläp bilersiňiz.

Garyşyk synaglary we derejäňize ýa-da saýlanan mowzugyňyza laýyk gelýän synaglary alyp bilersiňiz. Synagdan geçensoň, programma derrew size dogry jogaplary we düşündirişleri berer.

Hello Talk

“Android” ýa-da “iPhone” üçin iňlis dilini öwrenmek üçin programma hökmünde “HelloTalk” hyzmaty aýrylmaz bolar. Dünýäniň dürli künjeginden gelen eneler tarapyndan öwredilýän bilim platformasy. Olar bilen gürleşip we tekst habarlaryny alyp bilersiňiz.

Yurt, şäher ýa-da beýleki ölçegler boýunça amatly gözleg ulanyp, söhbetdeş tapyp bilersiňiz. Şeýle hem, öz ene diliňizi öwredip, mugallym hökmünde çykyş edip bilersiňiz (amaly bazada 100 töweregi dil bar).

Fluent U- wideo bilen dilleri öwrenmek üçin sahypa. Wezipeler hökmünde size dürli dil bilişleri üçin hakyky wideolar hödürlener: wideo klipler, film prokatlary, habarlar, çykyşlar we ş.m. Ispan, fransuz, mandarin, nemes, ýapon we iňlis dillerinde bar.

Conversation Exchange- bu sahypada islendik dilde gürleýänler bilen habarlaşyp bilersiňiz. Bu, başga bir medeniýetiň we gürleşilýän diliň wekilleri bilen tanyşmagyň ajaýyp usulydyr.

Mosa lingua- soň ses programmasy. Programmanyň barlaýan sözlerini yglan edijiden soň gaýtalaýarsyňyz we terjime edýärsiňiz. Şeýlelik bilen, gowy aýdylyşy gazanyp bolar. Iňlis, fransuz, italýan, nemes we portugal dillerinde bar.

Şeýlelik bilen, ýokary tehnologiýalar döwründe häzirki zaman elektron enjamlary daşary ýurt dilini öwrenmekde uly rol oýnaýar, sebäbi hakyky sözleýiş tejribesinde täze aragatnaşyklar üçin gyzykly we peýdaly mümkinçilik bar.

Gözleg, kompýuter tehnologiýalarynyň ulanylmagynyň diňe bir lezzet çeşmesi bolman, eýsem, ilkinji nobatda, maglumat almagyň, bilim endiklerini we başarnyklaryny ele almagyň usulydygyny görkezdi.

Bu çaklama dogry we ýerliklidir: "Daşary ýurt dilini öwrenmek prosesinde elektron enjamlaryny ulansaňyz, oňyn netijelere ýetip bilersiňiz". Elbetde, iňlis dilini öwrenenimizde, her gün ulanýan elektron enjamlarymyzy ulanmazlyk manysyz bolar. Bu diňe bir daşary ýurt sözlerini ulanmaga däl, eýsem grammatika, diňlemek, gürlemek we ýazmak ýaly taýýarlygymyzy we ynamymyzy ep-esli ýokarlandyrar.

Mährijmel NAZAROWA, 
Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetiniň
Roman-german we gündogar dilleri fakultetiniň mugallymy.