Mälim bolşy ýaly, gadymy döwürlerden bäri türkmen milli göreşi toýlaryň bezegi hasaplanypdyr. Uly-uly toýlara alysdan we ýakyndan pälwanlar çagyrylypdyr. Türkmen halkynyň köküni asyrlaryň jümmüşinden alyp gaýdýan milli göreşi halkyň durmuşynda biçak uly ähmiýete eýe bolupdyr. Muňa edebi mirasymyza ser salanymyzda hem göz ýetirýäris. Ençeme asyrlaryň dowamynda dilden-dile geçip gelýän «Görogly» şadessanyny okanymyzda, Göroglynyň, Bezirgeniň, gelin-gyzlaryň arasynda Harmandäliniň, Aýsoltanyň keşpleri arkaly halkymyzyň durmuşynda göreşiň nähili orna eýe bolýandygyny, pälwanlara nähili hormat-sarpanyň goýlandygyny görýäris. Türkmen milli göreşine taryhyň ähli döwürlerinde aýratyn ähmiýet berlipdir. Şu sebäpli hem, göreş tutýan pälwanlara il içinde uly hormat goýlupdyr.

Türkmen milli göreşiniň has gadymy döwürlerde esasy synaglaryň biri bolandygy hakynda “Oguznama” eserinde aýdylýar. Gadymy döwürlerde türkmen milli göreşi gandöküşikli we uly jedelli meseleleriň öňüni almakda uly ähmiýete eýe bolupdyr. Türkmen halkynyň öz milli göreşini biçak söýendigini göreş bilen bagly çuň manyly nakyllaryň döremegindende görmek bolýar: “Göreşde ataň hem bolsa sylama”, “Göreşen ýykjakdyr, ýaryşan ozjakdyr”, “Göreş bir abraýdyr, uruş bir desdir”, “Ýykylan göreşden doýmaz”.

Geçmişde toýuň esasy göreşiniň bir gün öňünden “Geňeş göreşi” diýip atlandyrylýan göreş geçirilipdir. Şol gün pälwanlar ertir kim bilen göreş tutmaklyga mümkinçiliginiň bardygyny kesgitläpdirler. Türkmen ýigitleri öz milli göreşini sarpalapdyr. Durmuşda has başarjaň ýigitlere göreş tutmasa-da “Pälwan ogul” diýip, göreşiň üsti bilen suratlandyrypdyrlar.

Mundan başga-da türkmen milli göreşinde “Gezek bermek” ýaly düzgüni hem bolupdyr. Häli-häzirlerem “Pälwan, indi gezek sendedir” diýlip aýdylmagy ýöne ýerden däldir. Beýle diýildigi haýsy hem bolsa bir pälwanyň hüjüm etmeklik gezegini alýar diýildigidir. Hüjüm etmek gezegi köplenç halatlarda myhman pälwanlara hormat goýmak maksady bilen berlipdir. Käbir halatlarda bolsa, hüjüm etmegi halaýan pälwanlaryň ikisi hem hüjüm etmek gezegini biri-birinden öňürti almak üçin isleg bildiripdirler .Şu hili ýagdaýlarda hüjüm etmek gezegini bije çekmek arkaly çözüpdirler. Sebäbi, pälwanlaryň ikisi haýsy biri ilki hüjüm emellerini ýerine ýetirse, ýeňiş gazanjakdygyna doly ynanypdyr.

Bedenterbiýe kafedrasynyň ýanynda Talyplar sport kluby hereket edýär. Talyplaryň sportabolanhöwesiniartdyrmak, talyplarda ýokary ahlaklyk, düşünjelik, zähmete taýýarlyk, talyplaryň saglyklaryny berkitmeklik we okuw döwründe işjeňliklerini artdyrmaklyk, talyplarda bedenterbiýe sapaklaryna yzygiderli gyzyklanma döretmeklik hem-de oňa gatnaşmagy endik edinmeklik okuwdan daşary olar bilen sportuň dürli görnüşlerinden türgenleşikişleri geçirilýär. Talyplar sport klubynyň türgenleşdiriji-mugallymlary talyplar bilen sportuň: woleýbol, basketbol, stol tennisi, futbol, gandbol, türkmen milli göreşi, erkin göreş, grek-rim göreşi, dzýu-do, sambo, kuraş  görnüşleri boýunça okuwdan soňra okuw-türgenleşik işlerini geçirýärler. Sportuň: ýeňil atletika,  boks, uşu, küşt, badminton, tennis ýaly görnüşlerinden talyplary şäherdäki sport mekdepleriniň sport zallaryna ugrukdyrylyp, türgenleşik wagtlarynda gözegçilikde saklanylýar.

Kafedra tarapyndan “Bedenterbiýe” dersi boýunça täzeden işlenen nusgalyk okuw maksatnamasy ýerine ýetirildi we Türkmenistanyň Bilim ministrligi tarapyndan çap edilip Türkmenistanyň ýokary okuw mekdepleriniň kitaphanalaryna paýlanyldy. Häzirki wagtda  Bedenterbiýe atly okuw kitaby, Sambo, Dzýu-do, Türkmen Milli göreşiniň taryhy we düzgünleri, ýaryşlary geçirmekligiň usullary, Gandbol, Woleýbol, Futbol atly okuw gollanmalaryň üstünde işlenilip taýýarlanyldy. Kafedrada bedenterbiýe dersinden talyplaryň bilimlerini bahalandyrmak üçin test ýumuşlary işlenilip taýýarlanyldy.

Nesip bolsa, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň biz barada edýän aladalaryna jogap edip, irginsiz zähmet çekjekdigimize, türkmen sportunyň halkara abraýynyň artmagyna mynasyp goşandymyzy goşjakdygymyza ynandyrýarys. Biz milli ýörelgelerimiziň gaýtadan dikeldilmegi we dünýä ýaýylmagy ugrunda bimöçber işleri amala aşyrýan Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyza we Arkadagly Serdarymyza alkyş aýdýarys!

 Serdar HYDYROW,
Täçmyrat ÝOLLYÝEW,
Türkmenistanyň Inžener-tehniki we ulag kommunikasiýalary institutynyň bedenterbiýe kafedrasynyň Talyplar sport klubynyň öwrenji türgenleşdiriji mugallymlary.