Dünýä halklarynyň birnäçesinde dürli ynançlar we atlar bilen bellenilip geçilýän, dünýäniň iň gadymy baýramlarynyň biri bolan Nowruz baýramynyň gelip çykyşyna alymlaryň tassyklamalaryna görä, 5 müň ýyldan köpräk wagt geçipdir.

Nowruz baýramy barada dünýä halklarynda dürli-dürli pikirler öňe sürülýär. Käbir halklar ony Taňrynyň dünýäni ýaradan güni, käbirleri Nuh pygamberiň Ýere ilkinji aýak basan güni, käbirleri  bolsa Adam atanyň ýaradylan güni hökmünde baýram etse, halklaryň käbirleri ony gije bilen gündiziň deňleşýän güni we baharyň buşlukçysy hökmünde belläp geçýär.

Pars dilinde “täze gün” diýen manyny berýän Nowruz dünýädäki türki halklarda “Nowruz”, “Nawryz”, “Ergenekon”, “Bozkurt”, “Çagan”, “Mart dokuzy”, “Milletiň uly güni”, “Ilkinji ýaz ýortusy”, “Engi güni”, “Köpli marta”, “Sultan Nowruz”, “Mart bozumu” ýaly atlar bilen ýatlanylýar. Nowruz baýramy gadymy hunlardan başlap, ýakutlar, uýgurlar, kazan türkleri, tunguzlar, nogaý türkleri, tatarlar, gyrgyzlar, gazaklar, özbekler, täjikler, azeriler, türkmenler, çuwaşlar, gagauzlar tarapyndan bellenip gelipdir.

Merkezi Aziýadan tä Balkan ýarymadasyna  çenli uzalyp gidýän geografiki giňişlikde her ýyl bellenilýän Nowruz baýramy Azerbaýjanda, Gazagystanda, Özbegistanda, Türkmenistanda, Owganystanda we Täjigistanda Milli baýram hökmünde bellenilip geçilýär.

Türki halklaryň arasynda giňden ýaýran ynanja görä, Nowruz göktürkleriň Ergenekondan çykan we garaşsyzlyklaryny gazanan günleri hökmünde kabul edilipdir. Abulgazy Bahadyr hanyň “Şejerei türk” (“Türkleriň şejeresi”) atly eseriniň “Ergenekon” diýen bölüminde 400 ýyllap dört tarapy beýik daglar bilen gurşalan bir jülgede ýaşan türk taýpalarynyň, baharyň ilkinji günleri bu ýerden çykyp, ata-watanlaryna gaýdyp gelişleri, azatlygyny, erkinligini gazanyşlary barada gürrüň berilýär. Hut şonuň üçin 21-nji mart türki halklaryň köpüsinde azatlygyň, erkinligiň gazanylan güni hökmünde baýram edilip gelinýär.

Gadymy  türkmenleriň  ynançlaryna  we  dessurlaryna  görä  Nowruz  gününde  doglan  çaga  iň  bagtly  ynsanlaryň  biri  hasaplanyp, bu  çaga  oglan  bolsa, Nowruzgeldi, Ýazgeldi, Ýazmyrat, Ýazly, Ýagmyr, gyz bolsa, Nowruzgül, Nowgül, Bahar,  Bahargül, Ýazgül, Ýazjemal  ýaly  atlar  dakylypdyr.Bu  günde  öükeleşen  dawa-jenjel  edenler  ýaraşypdyrlar.

Hormatly Prezidentimiz Nowruz – Milli bahar baýramy barada şeýle diýýär: “Umumadamzat medeniýetiniň, aň-düşünjesiniň  kämilleşmeginde  we  baýlaşmagynda uly hyzmatlary bitiren  ata-babalarymyz  Nowruza  aýratyn  ähmiýet  beripdir. Türkmeniň  çuň  garaýyşlaryndan  gözbaş  alýan “Nowruzdan soň gyş  bolmaz, mizandan  soň - ýaz”, “Ýylyň  gelşi Nowruzdan belli”, “Nowruz gelse buz  durmaz”  ýaly  müň  öwüşgünli  jümleler  ata-babalarymyzyň  her  günüň  her  paslyň  özüne  kybapdaş  alamatlaryny  kesgitleýändiklerini  subut  edýär”.

Omar Haýýam  hem  özüniň  bu  ajaýyp  eserinde  islendik  mesele  barada  beýan  edende  getirýän  tymsallaryny, hekaýatlaryny diňe  bir  halkyň  döreden  hekaýatlaryna  salgylanyp  getirmän, ol hekaýatlarda, kyssalarda  türk (Oguzlaryň), araplaryň, parslaryň  arasynda  meşhur  bolandygyny  nygtaýar. ”Nowruznamanyň” bu  nusgasy  Gündogaryň  meşhur  hekimi  we  alym-şahyry  Haýýam  Nişaburiniň galamyndan  dörän  ajaýyp  eser  bolup,häzirki  güne  çenli  ol  eseriň  ýazylan asyl  nusgasy, pars  dilinde  birnäçe  gezek  kitap  görnüşinde  neşir  edildi. Eýranly  alymlar  hem-de ylmy  işler  alyp  barýanlar  tarapyndan  ol  eser  bilen bagly  ylmy  eserler  döredildi.

Aýlar MERDANOWA,
Türkmen oba hojalyk institutynyň Ýer gurluşygy we kadastrlar taýýarlyk ugrunyň 1-nji ýyl talyby.